Japońskie wzory i symbole – część druga – wzory zwierzęce

Japońskie wzory i symbole – część druga – wzory zwierzęce

Symbolika japońskich wzorów zwierzęcych

Japońskie kimona i pasy obi czarują kolorami oraz wzorami. Wiele jest wśród nich motywów zwierzęcych i roślinnych. Japońskie wzory i symbole zwierzęce symbolizują pory roku, wyjątkowe wydarzenia w życiu człowieka, wskazują też na status osób, które je noszą. Bogato zdobione wzory, haftowane często złotą nicią, przeznaczone są na szczególne okazje.

O zwierzętach Japończycy myślą jak o posłańcach bogów sprowadzających szczęście i powodzenie lub chroniących ludzi przed złem, nieszczęściem i kataklizmami. Zwiastują porę roku, w której licznie się pojawiają lub rozmnażają. Cechy i zachowania różnych  gatunków zwierząt Japończycy przenoszą symbolicznie na życie człowieka. Wizerunki zwierząt namalowane czy wyhaftowane na materiałach pełnią funkcję ochronną bądź też skrywają życzenie pomyślności, zdrowia, długiego życia itp. Znajomość obrazkowego języka zwierzęcego jest elementem etykiety towarzyskiej dorosłego Japończyka.

Przykłady wzorów zwierzęcych według ich popularności:

Żuraw

Żuraw jest symbolem oznaczającym długowieczność, znany jest już od okresu Nara. Jest ptakiem stosunkowo długo żyjącym. Wierzono, że jego donośny głos dociera do niebios. Jedna z teorii mówi też, że biały kolor piór żurawia symbolizuje siwe włosy seniorów, stąd wizerunek tego ptaka oznacza długie życie. Japończycy twierdzą, że żuraw symbolizuje tysiącletnie życie. Dodatkowo ptak ten znany jest z tego, że łączy się w pary na całe życie, dlatego symbolizuje szczęśliwy związek małżeński. Jest często wykorzystywanym wzorem na prezentach czy ozdobach dla nowożeńców lub rodziców, a także z okazji Nowego Roku.

Żółw

Wzór żółwia, podobnie jak żurawia, symbolizuje w Japonii długowieczność. Żółw, według Japończyków, symbolizuje dziesięć tysięcy lat. Przekonanie to wzięło się charakterystycznego kształtu ciała pewnego gatunku żółwia, który ma długi ogon, a skorupę często porastają zwisające glony. Poza wizerunkiem żółwia wykorzystuje się także wzór geometryczny skorupy tego gada.

Nietoperz

W kulturach zachodnich nietoperz nie cieszy się dobrą opinią. W przeciwieństwie do białych, anielskich posłańców boskich utożsamiany jest raczej ze złą mocą i diabłami. Kojarzy się z krwią i wampirami. Tymczasem w Japonii od wieków wampiry utożsamiały szczęście. To wynik kontaktów z antyczną kulturą Chin, gdzie słowo wampir brzmiało tak samo jak wyraz szczęście. Ponadto Chińczycy wierzyli w mit opowiadający o myszy, która przeżywszy sto lat, przemieniła się w nietoperza. Stąd przypisywano gackom symboliczną zdolność chronienia i wydłużania życia. Szczególnie pozytywnie odbiera się sekwencję pięciu nietoperzy. Każdy z nich gwarantuje kolejno: długowieczność, bogactwo, zdrowie, liczne potomstwo i dobrobyt.

Kot

Japońska legenda o kocie Tama opowiada o niezwykłym mnichu z biednej świątyni buddyjskiej Tengokuji w Setagayi. Nawet gdy sam był głodny, oddawał jedzenie kotu. Pewnego dnia przechodzący w pobliżu świątyni shōguncNaotaka II zobaczył kota i miał wrażenie, że zwierzak zaprasza go do środka. Gdy shōgun wszedł na teren świątyni, właśnie zaczęła się burza z piorunami. Shōgun skrył się pod dachem i to uratowało mu życie. Postanowił ustanowić tę niewielką i zapomnianą świątynię w swój rodowy chram. W ten sposób odmienił się los świątyni, a kotu przypisano moc przywoływania szczęścia. Kota nazwano manekineko. Stał się nie tylko symbolem świątyni, ale także po wiekach ikoną biznesu. Biały kot z podniesioną prawą łapką, często ze złotą monetą koban), przywołuje pieniądze, sukces w biznesie. Manekineko z podniesioną lewą łapką zaprasza gości, klientów i szczęście. Więcej o kocie Manekineko znajdziesz tutaj: Kot Manekineko

 

Tanuki

Japoński jenot tanuki jest bohaterem wielu baśni, legend i mitów. Wierzy się w Japonii, że tanuki umie się przemienić w człowieka. Najczęściej robi to po to, żeby kogoś oszukać. Wzór tanuki przynosi szczęście, ponieważ na zasadzie podobieństwa do wyrażenia ta-o nuku 他を抜く, wierzy się, że jenot potrafi ominąć i usunąć wszelkie przeszkody.

Pies

Pies od wieków żyje blisko człowieka, jest jego przyjacielem i obrońcą. Wizerunek psa symbolizuje łatwy i bezpieczny poród, a także zdrowo rosnące i rozwijające się potomstwo. Wierzy się, że pies jest bóstwem łatwego i bezpiecznego porodu. Dlatego motyw psa często jest wykorzystywany do zdobienia ubrań dziecięcych i młodych kobiet.

Szczególna postać psa, Inuhariko, jest figurką przypominającą szczeniaka, która jak amulet chroni przed złem. Inuhariko można kupić w wielu świątyniach. Szczeniaki nie chorują, szybko i dobrze się rozwijają, dlatego Inuhariko mają chronić dzieci i pozwolić im zdrowo dorastać.

Krewetka

Długie wąsy oraz zakrzywiony tułów krewetek symbolizują starość. Zwłaszcza olbrzymie krewetki jumbo przypominają Japończykom osoby w podeszłym wieku, często pochylone do przodu. Słowo ebi zapisywane jest zwyczajowo znakami starzec morski 海老. Krewetki są więc symbolem długowieczności w Japonii.

Królik

Króliki są bardzo lubiane w Japonii, przypisuje im się umiejętność kojarzenia ludzi w pary, wyszukiwania odpowiedniego partnera. Jako wysłannicy bogów opiekują się małżeństwem. Skoki królika symbolizują energiczne kroczenie drogą życiową i pokonywanie wszelkich trudności. Królik jest także symbolem przedsiębiorców i biznesmenów. Zwłaszcza wizerunek królika przodem (maemuki) symbolizuje optymistyczne kroczenie do przodu. Króliki poruszają się jedynie do przodu, nie zawracają. Krótkie przednie łapki pozwalają im szybko wspinać się na wzniesienia. Dodatkowo wierzy się w Japonii, że króliki chronią przed niebezpieczeństwem, w długich uszach kumulują szczęście. Są wysłannikami Księżyca – legenda mówi o tym, że króliki żyją na Księżycu i ubijają tam masę na ciastka ryżowe mochi.

Króliki symbolizują także posiadanie wielu przyjaciół, harmonijne kontakty z ludźmi i szczęście. Zwiastują nadejście wiosny i ciepła, dlatego też kojarzy się je z miłą atmosferą i spokojem rodzinnym. Od czasów antycznych króliki symbolizują liczne potomstwo, wiele pokoleń rodziny i przedłużenie rodu.

Wróbel

Wróble poruszają się w stadach. Licznie gromadzące się radosne małe ptaki symbolizują w Japonii bogate plony i powodzenie. Jednocześnie wróble prezentują w Japonii siłę i wolę przetrwania, ponieważ są w stanie przetrwać trudne warunki mroźnej zimy. Wykorzystuje się ich wizerunek głównie we wzorach jesiennych i zimowych.

Czapla

Ptak ten symbolizuje powodzenie. W języku chińskim wymawia się go podobnie do słowa „droga” i kojarzy się z drogą życiową człowieka, której początkiem jest zdany egzamin. Podobnie w Japonii jest to symbol szczęścia, wizerunki czapli występują na tkaninach zarówno z elementami wodnymi, jak i śniegiem. Najczęściej jednak czaplę przedstawia się w oprawie letniej, symbolizuje wtedy powiew letniego orzeźwiającego wiatru. Wzór czapli wykorzystuje się do kimon i pasów obi na formalne okazje.

 

Paw

Paw zjada jadowite węże i insekty, dlatego uważa się go za bardzo silnego i wytrwałego ptaka. Odpycha nieszczęście, a jednocześnie jest symbolem licznego potomstwa i wielu pokoleń w rodzie. Często wykorzystuje się motyw pawia podczas ceremonii ślubnych.

Jeleń

Zarówno w Chinach jak i w Japonii jeleń uważany był za zwierzę, które posiadało moc wydłużania ludziom życia. Rogi jelenia stanowiły afrodyzjak, lek gwarantujący nieśmiertelność. W Japonii wizerunek jelenia wykorzystywano już w okresie Yayoi na dzwonach z brązu dōtaku. Do dzisiaj jelenie są bardzo szanowane w Japonii, traktuje się je jak posłanników bogów. W Narze i np. na wyspie Miyajima jelonki chodzą swobodnie po mieście, uliczkach i terenach świątynnych. Symbol jelenia zazwyczaj zwiastuje jesień i często łączony jest z motywami liśćmi klonu japońskiego.

Karp

W mitologii chińskiej karp płynąc pod silny prąd rzeki, przedostał się do Bramy Smoka i zmienił się w smoka. W Japonii karp symbolizuje siłę, odwagę, wytrwałość w dążeniu do celu. Posiada typowe męskie cechy, dlatego często używa się wizerunku karpia na ubraniach, ozdobach i zabawkach dla chłopców. Symbol karpia skrywa życzenie sukcesu i powodzenia w życiu.

Ryba Tai

Tai jest gatunkiem ryby z rodziny karmazynowatych, bardzo cenionym w Japonii. Kojarzy się z brzmieniem słowa medetai (radosny, pomyślny) dlatego Japończycy wierzą, że ryba ta przynosi szczęście i powodzenie. Czerwona ryba pojawia się najczęściej w towarzystwie monet symbolizując razem bogactwo i szczęście.

Złota rybka

Złote rybki w Tybecie oznaczają amulet na szczęście, który jednocześnie  odpycha zło. Z Chin dotarło do Japonii przekonanie, że złote rybki posiadali tylko ludzie bogaci, czyli ci, którzy mieli pieniędzy tak dużo, że im zostawały w nadmiarze. Słowo to było bardzo podobne do wyrażenia „złota rybka”, dlatego przeniesiono na nie znaczenie bogactwa. Dodatkowo w feng shui czerwone rybki symbolizują przywoływanie szczęścia, zaś czarne – eliminowanie zła. W Japonii rybki te (raczej pomarańczowe i czerwone niż złote) pływające swobodnie w wodzie symbolizują wolność i szczęście. Ponieważ ryby składają wiele jaj, ich wizerunek oznacza także życzenie licznego potomstwa. Symbole złotych rybek często występują na materiałach letnich yukat, kojarząc się z upragnionym w tym okresie przyjemnym chłodem wody.

Żaba

W Japonii żaba nazywa się kaeru. Jest kilka homonimów, które mogą być z nią kojarzone: wracać do domu, powracać, zmieniać. Wierzy się, że wizerunek żaby przynosi szczęście. Sprawi, że ktoś bezpiecznie wróci do domu, utracone pieniądze i szczęście powrócą, a człowiek może się odmienić np. odmłodnieć (wakagaeru).

Fugu

Ryba rozdymka nazywa się po japońsku fugu. Kojarzy się to ze słowem fuku oznaczającym szczęście. Wzór ryby fugu zatem ma przyciągać szczęście.

Jastrząb

Odważny jastrząb był ulubionym ptakiem japońskich wojowników. Często organizowano polowania na tego ptaka. Twardych i mocnych piór jastrzębia używano do lotek strzał. Stąd też często pojawiały się na materiałach wzory z piórami jastrzębia. Japończycy wierzą, że jeśli w pierwszym śnie w nowym roku pojawi się jastrząb, to przyniesie on szczęście. Zwłaszcza jeśli we śnie pojawi się dodatkowo góra Fuji oraz bakłażan.

Sowa

Sowa po japońsku to fukurō. Wyraz ten brzmi podobnie do słowa szczęście oraz bez trudu i kłopotu. Sowa jest symbolem harmonii rodzinnej, ponieważ potomstwem opiekują się obydwoje sowi rodzice. W kulturach zachodnich sowa jest symbolem mądrości, ale w Japonii kojarzy się ze szczęściem. Ponieważ sowa potrafi obrócić głowę o 360 stopni, to dodatkowo wykorzystuje się ją jako symbol handlu. Trzeba mieć bowiem oczy dookoła głowy, żeby osiągnąć sukces w handlu.

Chidori

Chidori nie jest konkretnym ptakiem, to po prostu gatunek wodny. Jest małym, okrągłym ptaszkiem o krótkim dzióbku. Ponieważ chidori żyją w stadzie nad wodą, często przedstawia się je z innymi symbolami i roślinami wodnymi. Nazwa chidori oznacza chwytanie tysiąca okazji, osiąganie obranego celu. Symbolizuje radość i szczęście, używają go osoby w każdym wieku i w ciągu całego roku. Bardzo często jednak liczne małe chidori pojawiają się na materiałach dziecięcych kimon. Używano tego wzoru już od okresu Heian, ale w Edo powstało wiele jego uproszczonych form.

Jaskółka

Zwiastuje początek wiosny. Jest lubianym ptakiem w Japonii. Zakłada często gniazda blisko człowieka, pod dachami japońskich domów. Kojarzona jest ze szczęściem rodzinnym, bezpiecznym porodem i zdrowym potomstwem.

Motyl

Symbol motyla przybył do Japonii z Chin, rozpowszechnił się szczególnie w okresie Kamakura. Wielu Japończyków kojarzy motyla ze wzorem słynnego rodu Heike. Motyl przeobrażający się z larwy w przepiękną postać dorosłego osobnika symbolizuje w Japonii nieśmiertelność. Był z tego powodu lubiany przez wojowników. Wśród różnych gatunków motyli najbardziej popularny jest agehachō – motyl z rodziny paziowatych. Najczęściej motyle przedstawiane są z rozłożonymi skrzydłami. Często zestawia się je z symbolami roślinnymi. Współcześnie motyle symbolizują także zdrowie, rozwój oraz harmonię w małżeństwie. Wzór motyla wykorzystuje się na ubraniach młodych kobiet i dziewcząt.

Ważka

Ważki znane są w Japonii od dawna. Ceni się je za waleczność, potrafią długo gonić za owadami. Wyjadają z roślin uprawnych szkodniki. Lecą prosto przed siebie, nie zakręcają i nie zawracają. Ponieważ mają ogromne oczy w stosunku do ciała, uważa się, że bardzo dobrze widzą. Ważki były ulubionym symbolem wojowników japońskich.

Kaczka

We wzorach japońskich pojawiają się zazwyczaj dwie kaczki (para), ponieważ symbolizują razem udane małżeństwo. Nazywa się je oshidori i są symbolem szczęścia małżeńskiego. Chusta Furoshiki z dwiema kaczkami jest częstym prezentem wręczanym rodzicom i dziadkom.

Kaczka karigane – zimowy ptak wędrowny. Klucz kaczek wygląda zachwycająco, w Chinach symbolizował zwiastowanie dobrej wieści, w Japonii dodatkowo wierzy się, że sprowadza on szczęście.

Papuga

Papugi to mądre ptaki, znane z naśladowania ludzkiej mowy. Na zmianę opiekują się swoim potomstwem, dlatego symbolizują w Japonii harmonię w rodzinie i szczęście w małżeństwie.

Małż

Małże mają ciekawe kształty muszli. W okresie Heian popularna była gra w dopasowywanie dwóch połówek muszli (kaiawase 貝合わせ), dlatego wiele wzorów zawiera pasujące do siebie dwie części. Małże często przedstawiane są razem z falami morskimi, krabami itp. Małże hamaguri, z dwiema zamykającymi się pokrywami, symbolizują udane, zgodne małżeństwo.

Feniks

Król ptaków, w Chinach był jednym z czterech (żyrafa, smok, żółw). Jest hybrydą żurawia i pawia. Ma pięciokolorowe pióra i długi ogon. Używany w Japonii w najbardziej luksusowych materiałach wykorzystywanych na wyjątkowe okazje. Kiedyś wierzono, że feniks pojawia się wtedy, gdy ma się wydarzyć coś dobrego. Symbolizuje pokój oraz harmonię w małżeństwie.

Małpa

W większości kultur małpa jest utożsamiana ze zwierzęciem najbliżej spokrewnionym z człowiekiem. Bardzo często losy i wyobrażenia ludzi przedstawiano, wykorzystując wizerunki małp. Do Japonii przyszła z Chin legenda mówiąca o tym, że małpy są wysłannikami bogów. Jednocześnie wierzyło się, że małpy chronią bydło, zwłaszcza konie. Dlatego często w stajniach trzymano razem z hodowanymi końmi także małpy. Małpa po japońsku nazywa się saru, co jest homonimem czasownika oznaczającego mijać, skończyć się. Małpa w Japonii kojarzy się zatem z ochroną przed nieszczęściami i kataklizmami. Symbolizuje bowiem, że wszelkie niepowodzenia szybko się skończą i przejdą w niepamięć.

Smok

Wyobrażenie smoka w Azji jest inne niż na Zachodzie. Dla nas smokiem jest dinozaur chodzący na dwóch tylnych łapach niczym tyranozaurus. W Azji smok jest hybrydą węża i tygrysa, ma skrzydła, więc potrafi latać. Smok ma moc, jest więc popularnym symbolem wykorzystywanym w materiałach dla chłopców i mężczyzn.

Tygrys

Wierzy się, że tygrys zszedł z niebios na ziemię i jest, niczym lew, królem zwierząt. Posiada moc pochodzącą ze Słońca i jako boski drapieżnik potrafi usunąć zło i nieszczęście.

Wiewiórka

W Japonii wiewiórka risu (栗鼠) zapisywana jest znakami kasztanowa mysz. Tak jak mysz kojarzy się z licznym potomstwem, zatem symbolizuje dużą rodzinę i powodzenie rodu. Często wykorzystywana jest razem z wiszącymi winogronami, symbolizują wtedy liczne potomstwo, bogate plony i długie życie.

Krab

Krab w Japonii kojarzy się z walecznością. Jest to zwierzę wyposażone w twardy pancerz i parę bardzo mocnych szczypiec. Wojownicy często wykorzystywali wzór kraba na ubraniach i hełmach kabuto. Szybko i sprawnie poruszające się w linii bocznej kraby, żyjące zarówno w wodzie jak i na lądzie, kojarzą się z gotowością do walki, siłą i wytrwałością.

Koń

Od czasów starożytnych koń był symbolem wysokiego pochodzenia społecznego i majętności w Japonii. Składano to zwierzę w ofierze bogom. Szczególnym powodzeniem cieszyły się konie białej maści. Wierzono w przesąd, że jeśli jeździec wsiądzie na konia z prawej strony – to koń się przewróci. Należało zatem dosiadać konia tylko z lewej strony. Stąd powstało określenie „lewy koń” (hidariuma). Dodatkowo wyraz uma czytany wspak – czyli od lewej strony po japońsku – zmieniał się w czasownik mau znaczący pląsać, tańczyć. Japończycy kojarzą to z radością i przywoływaniem szczęścia. Aby zapewnić sobie powodzenie w życiu, należało nosić ubranie we wzór „lewego konia” – czyli zwróconego głową w prawą stronę (łeb z prawej – zad z lewej). Kierunek ten związany jest odwrotnym zapisem ideogramu 馬 koń. Gdy się go odwróci „na lewą stronę” i napisze jak odbicie obrazu w lustrze, to głowa konia skierowana będzie w prawą stronę.

Zwierzęta zodiakalne eto

Zwierzęta chińskiego zodiaku patronują każdemu rokowi. Co 12 lat cykl się powtarza. Symbol zwierzęcia – patrona w danym roku – przynosi szczęście. Zwłaszcza osobom urodzonym pod tym samym znakiem. Japończycy są bardzo przesądni, żyją zgodnie z horoskopem. Odnajdują podobieństwa cech ludzkich do zachowania zwierząt chińskiego zodiaku. Zwierzęta zodiakalne to w kolejności: szczur (bądź mysz), krowa (byk, bawół), tygrys, królik, smok, wąż, koń, owca, małpa, kogut (bądź ptak), pies, świnia (bądź dzik).

Zainteresowani japońskimi wzorami geometrycznymi mogą szukać informacji w tutaj: Japońskie wzory geometryczne

Zapraszam do naszego sklepu gdzie znajdziesz wiele produktów z japońskimi wzorami zwierzęcymi. Ponadto każdy produkt w naszym sklepie jest wykonany w jednym egzemplarzu więc nikt nie będzie miał takiego samego!

Oraz wpis – Japońskie wzory roślinne : https://matsuki.pl/japonskie-wzory-roslinne/

Polecam też artykuł o japońskiej zasadzie 5R – mottainai (na blogu naszego sklepu): https://wszystkojedno.com.pl/japonska-zasada-5r-mottainai/

Lista wybranych wpisów z kategorii kultura

• Co Japończykom podoba się w Polakach
• Co oznacza w Japonii koń skierowany w prawą stronę?
• Czarne kimono Kurotomesode
• Czego Japończycy nie lubią u obcokrajowców

Zobacz również inne artykuły: