Wabi-sabi – czym jest – piękno po japońsku

Wabi-sabi – czym jest – piękno po japońsku

Wabi-sabi – czym jest japońskie piękno　詫び寂び

Japończycy odwiedzający stare świątynie czy kamienne ogrody doznają przyjemnego uczucia wyciszenia i spokoju. Widać na ich twarzach zachwyt w miejscach i momentach, które dla człowieka pochodzącego z kultury zachodniej nie zawsze są zrozumiałe. Estetyka piękna w Japonii określana jest ogólnym mianem wabi-sabi. Tłumaczenie tego terminu często jest dla nas niewystarczające. Sami Japończycy nie zawsze potrafią go dobrze i dokładnie wyjaśnić. Mówią natomiast często, że wabi-sabi ma się w sercu, czasem stwierdzają nawet , że tylko Japończyk jest w stanie je rozumieć. A jeśli nawet nie rozumie, to podświadomie je czuje. Czym jest w takim razie wabi-sabi i jak ono wygląda?

Japońska estetyka piękna, wabi-sabi, kojarzy się z prostotą i naturalnością. Nazwa tego terminu składa się z dwóch członów, z których każdy dotyczy nieco innego aspektu.

Co to jest wabi　詫び

Wabi to rzeczownik pochodzący od czasownika wabu znaczącego: smucić się, odczuwać żal, być wycofanym, być biednym, być spokojnym. Zatem wabi to smutek, żal, prostota, bieda i spokój. Te negatywne dla nas, ludzi z kręgu kultury zachodniej, doznania Japończykom przynoszą pewnego rodzaju ulgę. Jeśli ktoś kieruje się zasadą wabi, to znaczy, że odnajduje spokój i radość, przebywając w miejscu czy pomieszczeniu ascetycznym, skromnym, cichym, ciemnym, ale jednocześnie przestrzennym choć czasem niewielkim. Takie miejsce daje poczucie wyciszenia, spokoju, ukojenia żalu. Jednocześnie brak niepotrzebnych bodźców prowokuje do myślenia, zamyślenia się i koncentracji.

Przykłady wabi

Zatem wabi w naszych realiach to może być pusta plaża o zachodzie słońca, leśna polana, drewniana chatka z widokiem na jezioro. Miejsce wabi kusi spokojem, brakiem przepychu, naturalnym kolorem, a jednocześnie atmosferą sprzyjającą zatrzymaniu się, zastanowieniu nad teraźniejszością, przeszłością, sensem życia.   

W takiej prostocie i pustce, gdzie zmysły nie są torpedowane intensywnymi kolorami i dźwiękami, można odnaleźć zachwycające drobne przykłady piękna.

Gdy przyzwyczajamy się do ciemnego pomieszczenia, nasz wzrok się wyostrza. W środowisku o naturalnych ciemnych barwach łatwo zwrócić uwagę na nieco żywszy kolor. Gdy wydaje nam się, że wokół panuje zupełna cisza, możemy wsłuchać się i odkryć dźwięki, których zazwyczaj nie mamy szansy usłyszeć.  

Wabi pozwala się zadumać, uporządkować myśli, dokonać przeglądu naszych wartości. Możliwe to jest właśnie dzięki temu, że otacza nas smutek i ascetyczna atmosfera wabi. Miejsca kolorowe, pełne przepychu sprawiają, że człowiek jest rozkojarzony, pobudzony, a jednocześnie podenerwowany. Nie sprzyjają one rozmyślaniu, panowaniu nad emocjami, porządkowaniu uczuć.

Zasada wabi pozwala odnaleźć piękno w zwykłych rzeczach i prostych sytuacjach. Rozmowa z przyjacielem lub kimś bliskim przy dogasającym ognisku może dać dużo więcej energii, satysfakcji i strawy duchowej niż bogaty posiłek.

Piękne jest to, czego nie widać, a można się jedynie domyślać. Czytanie obrazów na powierzchni wody jest dużo ciekawsze niż oglądanie chmur na niebie. Piękne i ujmujące jest to, co niewypowiedziane. To np. odkrycie niewielkiego ptaszka rozkosznie kąpiącego się w kałuży na kamieniu w głębi ogrodu. Wabi pozwala nam to znaleźć, a przez to wzbogaca nas duchowo. Ususzona szyszka uparcie trzymająca się cienkiej gałęzi symbolizuje wabi czyli przemijanie i smutek. Jest jednak jednocześnie dowodem na spełnienie, ukończenie misji, jest miarą radości z darowanego i dobrze wykorzystanego życia.

Co to jest sabi 寂び

Przejdźmy teraz do drugiej części tytułowego hasła. Sabi to rzeczownik pochodzący od czasownika sabu, który znaczy: starzeć się, niszczeć, zużywać się.

Czyli jako rzeczownik sabi oznacza uczucie melancholii, którego doznaje się w otaczającej nas ciszy na widok rzeczy starych, zniszczonych naturalnym procesem związanym z upływem czasu. Zazwyczaj negatywnie odbierane zjawisko zużywania się jak niszczenie się, blednięcie kolorów czy rdzewienie japońska estetyka sabi przemienia w pozytywne walory. Wszystko, co się starzeje, nabiera bowiem charakteru, niczym miedziane naczynia pokrywające się patyną.

Przykłady sabi

Przykładem sabi może być stare drzewo. Gruba kora, powyginane gałęzie, ślady uszkodzeń świadczących o przemijającym czasie. Drzewa i kamienie porośnięte mchem to także zachwycający widok w estetyce sabi.

Wszystko co wskazuje na długowieczność jest w Japonii cenione. Stary człowiek z bruzdami na twarzy, wielką wiedzą i doświadczeniem cieszy się ogromnym szacunkiem w japońskim społeczeństwie cechującym się hierarchiczną strukturą. To co stare, noszące brzemię czasu, wymaga troski i ochrony. Jest dowodem życia naszych przodków, a więc także częścią nas obecnych tu i teraz w tym świecie.

W odróżnieniu od wabi, które definiuje piękno ukryte wewnątrz materii, sabi koncentruje się na duszy przedmiotów i obiektów manifestującej się na zewnątrz np. w postaci rdzy, patyny, mchu czy sparciałego drewna.

Czym jest wabi-sabi?

Jaki obraz pojawia się przed oczami, gdy zestawimy definicję obydwu członów japońskiego wzoru piękna wabi-sabi?

Może ich być oczywiście wiele, np. stonowana sceneria, przyjemny naturalny krajobraz oglądany z zacisznego, spokojnego miejsca, pustego pomieszczenia. Taki widok prowokuje zazwyczaj do refleksji.

Wabi-sabi to piękno rzeczy prostych, naturalnych, a więc np. pojedynczych kwiatów, kamieni na piachu czy starych drzew.

Istotnym elementem estetyki wabi-sabi jest upływający czas. Sceneria ukazująca obiekty i miejsca, których okres świetności już minął, chwyta za serca Japończyków. Pamięć o przodkach i przeszłości jest dla nich bowiem jedną z fundamentalnych zasad, którymi kierują się w życiu. Fascynacja przyrodą, kwitnącymi kwiatami wiśni opiera się głównie na idei zatrzymania w pamięci obrazu, którego są świadkami w danej chwili. My też doświadczamy takich uniesień, bo jesteśmy częścią przyrody. Natura wokół pokazuje nam cykle życia, radość istnienia, ale także nieuchronną śmierć.

Kolorystyka wabi-sabi to stonowane barwy natury, więc kojarzy się głównie z odcieniami brązu, szarości i beżu. Żywsze kolory przełamane są czernią lub ciemnym granatem i zielenią.

Ceremonia herbaciana i wabi-sabi

Szczególnie dobrze kanon piękna wabi-sabi prezentuje japońska droga herbaty chanoyu lub sadō oraz ceramika. Stare, popękane, nierówne, a nawet krzywe – jakby niedokończone czarki ceni się bardziej niż nowoczesne, perfekcyjne, identyczne wyroby. Każda ręcznie wykonana czarka, krzywo uformowana, nierówno pomalowana i wypalona w naturalnym glinianym piecu jest jedynym takim artefaktem. Inne mogą być podobne, nigdy nie będą takie same.

W starej ceramice docenia się naturalny kolor, popękane szkliwo, brak symetrii i inne defekty świadczące o wieloletnim użyciu. Naczynia sprzed kilkuset lat przechowuje się z pieczołowitością, pakując je w bezpieczne opakowania i drewniane pudełka. W herbaciarni podczas ceremonii parzenia herbaty nie wypada używać nowych czarek. Artyści tworzący ceramikę dzisiaj, starają się tchnąć w swoje produkty ducha tradycji i historii. Z premedytacją postarzają naczynia, aby wyglądały na antyczne lub zużyte, czyli żeby spełniały wymogi koncepcji piękna wabi-sabi.    

Piękno Japończycy znajdują często nie w tym, co ukazane i widoczne, ale w tym, co się w rzeczywistości skrywa. Ładniejszy jest księżyc za chmurami niż ten w pełnej krasie. Jeszcze bardziej fascynujące jest odbicie księżyca na powierzchni wody. Podobnie mistyczne wrażenie robi promień słońca, snop świata przedzierający się np. przez stare deski do pomieszczenia herbaciarni.   

Podsumowanie

Wabi-sabi to elegancja prostoty, naturalności, w tym także naturalnej nierówności i niedokładności. Wystrzega się krzyku, sztuczności i przepychu. Kusi zaś surową fakturą, prostym, naturalnym materiałem, który może przetrwać wieki. Wabi-sabi to życie blisko natury.

Zapraszam do naszego sklepu, gdzie znajdziesz wiele produktów w japońskie wzory. Każdy produkt jest wykonany tylko w jednym egzemplarzu, więc jeżeli cenisz sobie oryginalność to miejsce dla Ciebie !

Polecam też wpis z mojego bloga w sklepie z rękodziełem poświęcony japońskiej zasadzie 5R czyli mottainai : https://wszystkojedno.com.pl/japonska-zasada-5r-mottainai/

Oraz artykuł Fakty i mity o japońskich mieszkaniach: https://matsuki.pl/japonskie-mieszkanie/

Zobacz również inne artykuły: