Praca w Japonii

11.12.2021

Kategoria: Kultura

Na początek kilka przykładów niepowodzenia w pracy w Japonii:

Kobieta – japonistka – zna język i kulturę Japonii bardzo dobrze. Pracuje w japońskiej firmie handlowej od czasów studenckich. Praca w Japonii jest dla niej spełnieniem marzeń. Po dziesięciu latach jednak rezygnuje i wraca do kraju.

Mężczyzna – inżynier – pracuje na umowie terminowej w japońskiej fabryce. Po roku firma nie przedłuża z nim kontraktu, powodem jest „nieprzykładanie się” do pracy.

Młoda kobieta – wykształcenie średnie – z przetłumaczonym polskim CV na język japoński – wybiera się do Japonii na poszukiwanie pracy. Po bezowocnych trzech miesiącach wraca do kraju.

Mężczyzna pracuje na umowę o pracę w japońskiej firmie i dużo zarabia. W kolejnym roku dotyka go obowiązek płacenia wysokich stawek na ubezpieczenie, emeryturę oraz podatek rezydenta-cudzoziemca, więc jego dochód jest dużo niższy niż wcześniej. Rezygnuje z pracy w Japonii.

Młody mężczyzna – wykształcenie średnie – wyjeżdża do Japonii i zakłada tam rodzinę. Przez rok szuka pracy, ale w żadnej firmie nie znajduje zatrudnienia. Aby utrzymać rodzinę, decyduje się na pracę fizyczną, dorywczą w sklepie. Po kilku miesiącach rezygnuje z powodu zbyt rygorystycznych warunków pracy i niskiej płacy. Przez długi czas jest utrzymywany przez żonę.

UTOPIA

Miłośnicy kultury japońskiej, i nie tylko, mają często marzenie, aby wyjechać do Japonii i tam pracować, choćby przez jakiś czas, jeśli nie na stałe. Wielu śmiałków tego próbuje, ale bardzo często wraca do swoich krajów na tarczy. Praca w Japonii może być wyjątkowym doświadczeniem, ciekawą przygodą, ale także życiową porażką. Bez znajomości języka japońskiego, zasad regulujących interakcje społeczne lub etykiety biznesowej trudno jest odnaleźć się w społeczeństwie Kraju Kwitnącej Wiśni. Wielu cudzoziemcom trudno jest koegzystować z japońskimi partnerami biznesowymi, rozumieć i zaakceptować ich model pracy. Prędzej czy później dochodzi bowiem do zmęczenia wynikającego z notorycznego stresu, konieczności podporządkowywania się rozmaitym, często niezrozumiałym dla ludzi z kultur zachodnich zasadom i nakazom. Przed podjęciem decyzji o wyjeździe do pracy w Japonii warto dowiedzieć się o podstawowych różnicach kulturowych, zasadach i warunkach harmonijnego współżycia społecznego i japońskim etosie pracy. Inaczej pracuje się w Europie, a inaczej w Azji, zwłaszcza w Japonii.

LEGENDY I WYOBRAŻENIA

Japończycy znani są z pracowitości. To jedno z pierwszych naszych skojarzeń związanych z mieszkańcami Kraju Kwitnącej Wiśni. Krążą także legendy, że Japończycy pracują całymi dniami, muszą brać nadgodziny, a czasem nawet zostają na noc w pracy, ponieważ nie zdążają na ostatnie metro. Rzeczywiście ośmiogodzinny czas pracy w Japonii jest właściwie fikcją. Większość pracowników firm i korporacji pozostaje tak długo w pracy, jak długo wymagają tego obowiązki. Zaplanowane działania na dany dzień muszą być wykonane, w razie nagłych i wyjątkowych sytuacji pracownicy zostają przy biurkach „do końca”. Czasem przychodzą do pracy nawet w dni wolne. Choć wprowadzone w ostatnich latach nowe przepisy prawa pracy ograniczają liczbę nadgodzin w miesiącu, to i tak pracownicy zostają po godzinach. Często robią to z własnej woli i nie oczekują dodatkowego wynagrodzenia. Patrząc na pracę z punktu widzenia poświęconego jej czasu, Japończycy rzeczywiście dużo i długo pracują.

Dla niektórych z nas ustalony czas pracy jest świętością. Polacy o godzinie zero odkładają długopisy i po chwili stoją już w drzwiach gotowi do wyjścia. Takie praktyki nie mają w Japonii miejsca. Pracownik skończywszy swoje obowiązki o określonej godzinie, pyta przełożonego o zgodę na wyjście do domu. Nie wypada zebrać rzeczy i pośpiesznie wyjść. Zazwyczaj można coś jeszcze znaleźć pracownikowi do zrobienia. Nikt nie ma o to pretensji, nie składa skarg, wszyscy pracują przecież dla firmy, z którą się utożsamiają. Pracownicy stanowią jeden organizm, każdy stara się przyczynić dla dobra i rozwoju firmy. Nikt raczej nie myśli o własnych korzyściach, satysfakcji czy karierze.

Kolektywizm

Zespół zazwyczaj stanowi zwartą grupę kierującą się tymi samymi zasadami i celami. Pracownicy spędzają razem wiele godzin w ciągu dnia. Podczas przerwy często idą razem na obiad do baru lub restauracji. Po pracy zaś najczęściej znowu grupą wychodzą na kolację bądź do pubu. Zazwyczaj to przełożony zaprasza wszystkich, często też płaci za cały posiłek. Są to bardzo ważne dla Japończyków okazje do większej konsolidacji zespołu, poznania się i zrelaksowania po pracy. Wspólne wyjścia pracowników do restauracji są w Japonii niemal obowiązkiem. Pod wpływem alkoholu można powiedzieć trochę więcej (i od serca) niż w ciągu dnia. Przełożony może dowiedzieć się, jakie są nastroje personelu.

Cudzoziemcy pracujący w Kraju Kwitnącej Wiśni często nie potrafią tych wspólnych biesiad zaakceptować. Wolą relaksować się z przyjaciółmi, w domu, z rodziną i na swój sposób. Rezygnując ze wspólnych kolacji po pracy, sami izolują się od japońskiej drużyny. Taki pracownik jest traktowany jak outsider i przy nadarzającej się okazji straci pracę. Zastąpi go ktoś, kto będzie potrafił zjednoczyć się z grupą i harmonijnie współpracować.

Macki - promocje — **Kliknij w obrazek aby przejść do sklepu.**

Praca w Japonii – ZATRUDNIENIE I WARUNKI

Koneksje

W Japonii pracy nie znajduje się przypadkiem, wstępując do firmy czy wysyłając CV do wybranej instytucji. Najczęściej pracę dostaje się przez znajomości, to znaczy dzięki poleceniu. Ktoś (najlepiej gdy jest to wpływowy Japończyk) musi zagwarantować, że jesteśmy warci zatrudnienia. Bez takich znajomości można jedynie liczyć na coroczny oficjalny nabór pracowników do korporacji.

Nabór pracowników

Najwięcej nowych pracowników japońskie firmy przyjmują, gdy kończy się rok szkolny i akademicki. Kwiecień jest zatem bardzo intensywnym miesiącem. Wtedy to absolwenci szkół ubrani w galowe garnitury i garsonki biegają na rozmowy kwalifikacyjne do rozmaitych firm. Młody człowiek odwiedza czasem kilkanaście lub kilkadziesiąt korporacji, a rozmowy kwalifikacyjne kończą się najczęściej fiaskiem. Większość próbuje dostać się oczywiście do najbardziej prestiżowych firm, gdzie płace są wysokie i gdzie pracownicy mają właściwie gwarancję dożywotniego zatrudnienia.

Japońska tradycja korporacyjna charakteryzuje się bezpieczeństwem pracowników. O ile zatrudniona osoba nie popełni jakiegoś wykroczenia czy przestępstwa, nie zostanie nigdy zwolniona. Nowy pracownik zostaje włączony do rodziny, odpowiednio wyszkolony i staje się jednym z trybów wielkiej maszyny. To tłumaczy w dużej mierze, dlaczego Japończycy traktują swoją pracę tak poważnie, poświęcając jej nawet prywatne życie. Traktują kolegów z pracy niemal jak członków rodziny, pomagają sobie nawzajem, ponieważ stanowią jedność. Jako grupa mają te same cele i interesy, im lepiej powodzi się firmie, tym lepsze warunki i płace osiągają pracownicy. Co ciekawe, u nowego kandydata mniej liczy się talent, uzdolnienia, zdobyte certyfikaty niż umiejętność pracy w zespole i zaangażowanie.

CZEGO OCZEKUJE SIĘ OD PRACOWNIKA

Czego oczekuje się od japońskiego pracownika

Cudzoziemiec, który stara się o pracę w japońskiej firmie, musi zdawać sobie sprawę z tego, czego oczekuje się od pracownika w Japonii. Okazuje się, że nasze CV napisane tak, by kandydat do pracy wyglądał jak najkorzystniej, nie zrobi wrażenia na japońskim pracodawcy. Piszemy często np. że jesteśmy kreatywni, mamy zdolności przywódcze, dobrze realizujemy się w pracy koncepcyjnej, lubimy wyzwania. Do tego dodajemy, że świetnie znamy języki obce (często niezgodnie z rzeczywistością) i że mamy duże doświadczenie zdobyte w innych firmach.

Wszystkie te walory pracownika kultur zachodnich w Japonii są nieprzydatne, a nawet odbierane są jako wady kandydata. Japończycy bowiem nie potrzebują w korporacji osób zbyt energicznych, żądnych władzy, pewnych siebie, z instynktem przywódczym i chęcią wprowadzania zmian. Natomiast fakt, że kandydat zmienił wcześniej (kilkakrotnie) pracę, świadczy prawdopodobnie o tym, iż nie sprawdził się w poprzednich miejscach. Możliwe, że został zwolniony lub jest niestały w swoich postanowieniach. Prawdopodobne jest, że łatwo rezygnuje z powierzonych obowiązków lub nie potrafi sprostać trudnym zadaniom. Japoński kandydat w swoim liście motywacyjnym będzie podkreślał, że ma dużo cierpliwości i energii do pracy, jest dyspozycyjny, lubi pracować w grupie i łatwo przystosowuje się do warunków pracy. Jest optymistycznie nastawionym człowiekiem i lubi ludzi, a to znaczy, że nie ma problemów w kontaktach z innymi. Nikt nie pisze, że jest punktualny i obowiązkowy, bo to jest oczywiste dla japońskiego pracodawcy.

Czego oczekuje się od cudzoziemca

Naturalnie od cudzoziemców oczekuje się w Japonii nieco innych walorów. Głównie jest to znajomość języka angielskiego i japońskiego na bardzo wysokim poziomie. Japończycy potrzebują bowiem tłumaczy, którzy pomogą im w relacjach biznesowych ze światem. Właściciele hoteli poszukują zagranicznych pracowników, którzy pomogliby zajmować się turystami z zagranicy. Nawet od inżynierów, informatyków, opiekunek osób niepełnosprawnych itp. oczekuje się zaawansowanej japońszczyzny w mowie i w piśmie. Określa się ten poziom mianem międzynarodowego egzaminu z języka japońskiego Nihongo Nōryoku Shiken (JLPT). W skali od 5 do 1 (od najniższego do najwyższego) jest to poziom co najmniej N2 czyli bardzo wysoki.

Z niższym poziomem języka japońskiego można znaleźć jedynie pracę dorywczą, na krótki okres i bez zabezpieczenia emerytalnego czy ubezpieczenia. Zdarza się bardzo często, że choć oficjalnie na stanowisko dla cudzoziemca szuka się specjalisty posługującego się jedynie językiem angielskim, podczas rozmowy kwalifikacyjnej okazuje się, że przydałby się także japoński. Oczywiście niektórzy cudzoziemcy znajdują w Japonii ciekawą i dobrze płatną pracę, ale można powiedzieć, że jest to raczej przypadek lub łut szczęścia. Są to często obce firmy, nie japońskie.

Praca w Japonii – JAPOŃSKIE PŁACE

Płace za pracę na etat

Praca w Japonii kusi najczęściej wysokim uposażeniem. Ludzie z całego świata, choć głównie z Chin, Korei Południowej, Indii i innych krajów azjatyckich, a także z Europy przyjeżdżają do Japonii za zarobkiem. Wysokie płace kuszą, ale nie każda praca jest w Japonii wysoko płatna. Najwyższe zarobki są w wielkich i znanych korporacjach, dużo niższe w usługach, restauracjach czy małych przedsiębiorstwach. Pracownik z wyższym wykształceniem (odpowiednik co najmniej polskiego licencjatu) dostaje na początek pracy w korporacji około 150.000 jenów (w roku 2021 jest to około 6 tysięcy złotych). Pensje pracowników wykwalifikowanych i specjalistów mogą być dwu-trzykrotnie wyższe. Z każdym rokiem pensja takiego pracownika rośnie mniej więcej o 5-10 procent. Do tego często doliczyć można niebagatelny bonus (jeden lub dwa w roku). Po kilku latach, zwłaszcza po awansie pracownika, pierwotna pensja ulega podwojeniu.

Firmy zatrudniające cudzoziemców (nie tylko z krajów, gdzie średni dochód na osobę jest dużo niższy) często płacą dużo mniej. Wykorzystują zadowolenie migrantów z dużo niższych pensji, niż wynagrodzenie dla Japończyków. Warunki pracy mogą być w takich firmach inne niż w typowej japońskiej korporacji. Często słyszy się o nadużyciach i nadmiernym wykorzystywaniu obcej siły roboczej.

Stawka za pracę dorywczą

W przypadku pracy dorywczej, najczęściej w usługach, najbardziej popularna jest stawka godzinowa w wysokości ok. 1000 jenów (40 zł). W nocy czy późnym wieczorem stawka za pracę w restauracjach jest nieco wyższa, 1100-1200 jenów. Do uposażenia dolicza się zawsze koszty transportu do i z firmy – najkrótszą trasę. Pracowników cudzoziemców zatrudnionych dorywczo i krótkoterminowo jest w Japonii w ostatnich latach wielu. Niektórzy przyjeżdżają na podstawie wizy working-holiday. Trzeba wiedzieć, że każda praca w Japonii wymaga stosownego pozwolenia i odpowiedniej wizy, którą dostaje się na lotnisku po przylocie bądź w urzędzie do spraw cudzoziemców. Kolejki w nich są wielogodzinne, a rezultat jest często niepewny. Cudzoziemcy z wykształceniem średnim bądź niższym rzadko dostają pozwolenie na pracę w Japonii. Japończykom bowiem nie brakuje siły roboczej, szukają specjalistów.

Na dodatek mówiących po japońsku. Potrzebni są w Japonii pracownicy sklepów, w których jest wielu klientów z zagranicy, wykwalifikowany personel do ośrodków opieki nad starszymi osobami, tłumacze itp. Pracę w Japonii znaleźć mogą nauczyciele języka angielskiego, ale w ostatnich latach głównie native speakerzy.

PRACA W JAPOŃSKIEJ FIRMIE

Punktualność

Cudzoziemcy często długo się uczą japońskich zwyczajów i zasad organizacji pracy. Zazwyczaj boleśnie poznają różnice kulturowe, etykietę biznesową i reguły współpracy. Do niektórych trudno się nam przyzwyczaić nawet po dłuższym stażu. To co charakterystyczne i zauważalne na pierwszy rzut oka w japońskiej firmie, to liczba przepracowanych godzin przez pracowników w ciągu tygodnia. Wszyscy są punktualni, przyjeżdżają do pracy nawet dużo wcześniej. Nikt nie tłumaczy się spóźnioną komunikacją, bo ta w Japonii jest zazwyczaj punktualna i bardzo dobrze zorganizowana. Pracownicy zazwyczaj wychodzą odpowiednio wcześnie z domów i są codziennie o właściwej godzinie. Spóźnienia (tym bardziej notoryczne) są niedopuszczalne. Świadczą o złej organizacji człowieka, nienależytym podejściu do obowiązków, braku chęci do pracy.

Sumienność

W Japonii, w biurze dzień pracy nie zaczyna się od filiżanki kawy. Pracownicy zasiadają przy biurkach i są gotowi do nowych zadań. Wyciszają lub wyłączają telefony komórkowe, ponieważ nie korzysta się z nich w sprawach prywatnych w ciągu dnia. W pracy się pracuje. To banał, ale w Japonii zgodny z rzeczywistością.

Nikt nie przegląda Internetu w czasie pracy, nie rozmawia na prywatne tematy. Nie robi się tego nawet, gdy nikt nas nie widzi, a przełożonego nie ma w biurze. Nie czyta się książek – nawet jeśli pracownik siedzi w pustej recepcji i czeka na ewentualnego klienta. Prywatne sprawy zostawia się w domu. W firmie wykonuje się polecenia przełożonego, a jeśli ich chwilowo nie ma, to wyszukuje się zadania zastępcze jak sprzątnięcie własnego biurka, wspólnych urządzeń czy przestrzeni takich jak kuchnia itp. W przypadku pracy w sklepie można wymyć próg lub polać wodą chodnik przed wejściem. Podczas upałów polewa się ziemię przed wejściem do sklepu czy restauracji, aby zachęcić klientów do środka, gdzie jest chłodno i przyjemnie. Wszyscy dbają bowiem na każdy z możliwych sposobów o dobry wizerunek własnej firmy.

KOBIETA W PRACY

Ważną kwestią jest widoczna obecność reliktów japońskiej tradycyji korporacyjnej. Zadania oraz obowiązki mężczyzn i kobiet są często odmienne. Kobiety często pełnią funkcje pomocnicze usprawniające pracę pozostałych pracowników. Do obowiązków kobiet nierzadko należy przygotowanie napoju dla przełożonego, wykonanie kopii dokumentów, telefonowanie, załatwianie spraw w urzędach, podejmowanie gościa i prace porządkowe. Młode kobiety są efektownymi wizytówkami firm. Wydaje się jednak, że taka praca nie bardzo im odpowiada na dłużej. Dlatego gdy tylko dziewczyna wyjdzie za mąż lub spodziewa się dziecka, rezygnuje z pracy i zazwyczaj już do niej nie powraca. Japonkom trudniej jest osiągnąć w korporacji sukces zawodowy czy awansować na wyższe szczeble. To ma związek z hierarchiczną i patriarchalną konstrukcją społeczeństwa japońskiego.

Biznes to męski świat. Krępujące byłoby dla mężczyzn pracować pod nadzorem kobiety jako przełożonej. Do takich sytuacji właściwie w japońskich korporacjach nie dochodzi. Takie warunki pracy byłby dla mężczyzn trudne do zniesienia. Oczywiście są także branże, w których płeć pracownika nie ma znaczenia i kobiety realizują się w pracy tak jak mężczyźni. Jednak w biznesie, handlu, na wysokich szczeblach i w zarządach firm nadal w Japonii dominuje płeć męska. Znamienne jest także, że wyższe stanowiska w japońskich firmach zajmują głównie Japończycy. Cudzoziemców rzadko dopuszcza się do strategicznych stanowisk w zarządzie korporacji.

PRACA DORYWCZA

Dla kogo

Praca dorywcza w Japonii jest przeznaczona głównie dla młodych. Studenci, silni pracownicy fizyczni, młode kobiety, cudzoziemcy pracują najczęściej właśnie na umowy godzinowe. Są to wszelkiego rodzaju usługi, z których najbardziej popularne i powszechne są restauracje, kawiarnie i sklepy typu „konbini”. Dorywczo pracują także kobiety w średnim wieku (gdy odchowają już dzieci i mają więcej wolnego czasu) oraz osoby starsze, które chcą dorobić do emerytury. Emeryci są często ochroniarzami, pracownikami wspomagającymi prace drogowe (jako żywe znaki regulujące ruch) czy nadzorcami na parkingach samochodowych. Niektórzy pracują naprawdę długo, czasem można spotkać za ladą ulicznego kramu nawet osiemdziesięciolatków.

Jakie warunki

Zatrudnieni w usługach pracują na zmiany, często dochodzi do rotacji pracowników, jedni odchodzą, nowi przychodzą. Niemal w każdej restauracji i sklepie wywieszone są ogłoszenia o pracy. Zatem praca w Japonii jest, tylko kandydat musi spełniać odpowiednie kryteria i godzić się na warunki zatrudnienia np. na godziny (po japońsku: baito).

Praca w usługach

Japończycy przyzwyczajeni do wysokiej jakości usług nie muszą nawet przechodzić długiego szkolenia. Wszyscy wiedzą, jak należy obsługiwać klienta, w jaki sposób używać ugrzecznionego języka, jak podawać coś klientowi czy zapakować zakupy. Pracownicy z zagranicy muszą się tego najpierw nauczyć. Nie do pomyślenia byłoby, gdyby sprzedawca nie obsłużył klienta prawidłowo, nie był wystarczająco grzeczny czy pomylił zamówienie lub źle obliczył rachunek. Kasjer nie zapyta nigdy, czy klient ma tzw. „końcówkę” kwoty, aby łatwiej było mu wydać resztę. Zakupy pakowane są do torby zgodnie z regułami (poziomo, płasko, wygodnie, oddzielnie produkty różnych branż) i zawsze bardzo delikatnie i pieczołowicie. Pracownik, który rzuca produktami, nie dba o towar zakupiony przez klienta, usłyszy reprymendę od przełożonego i prawdopodobnie szybko straci pracę.

Klient w Japonii cieszy się najwyższym szacunkiem, wszelkie usługi mają ułatwić mu życie i niemal spełniać życzenia. Praca w usługach japońskich jest bardzo wymagająca dla przedstawiciela kultur zachodnich. Od pracownika wymaga się zaangażowania, co najmniej ośmiu godzin pracy na stojąco i wiecznie pogodnego wyrazu twarzy. Na zawołanie przełożonego nie kroczy się, a biegnie do niego. Do tego zazwyczaj obowiązuje albo uniform, albo stosowny dresscode. Mężczyźni w firmach handlowych czy biurach ubrani są zazwyczaj w czarne, ciemne garnitury. Do pracy nie chodzi się w ubraniu cywilnym, we własnym stylu. Swetry, bluzy, T-shirty, krótkie spodnie, zwiewne spódnice, sandały itp. są niestosowne. Do biur w Japonii chodzi się w garniturach i garsonkach.

Praca w Japonii – REALIA

Niewątpliwie praca w Japonii może nauczyć, jak powinno się pracować i co to znaczy „ciężka praca”. Otwieramy oczy ze zdumienia widząc, jak naturalnie Japończycy potrafią angażować się w wykonywanie obowiązków i cieszyć pracą. Nikt nie narzeka, każdy traktuje swoje zadania bardzo poważnie i nie okazuje niezadowolenia czy zmęczenia. Japończycy nie przerzucają się obowiązkami, każdy stara się być i czuć potrzebny firmie. Jeśli nie ma pilnych zadań zawsze można znaleźć coś zastępczego jak posprzątanie, układanie przedmiotów, pomoc innym. Nie trzeba pytać, jak można przysłużyć się firmie, każdy Japończyk to wie i czuje.

Z odpowiedzialności za los i powodzenie firmy wynikać może opór przed dłuższymi urlopami. Powszechna jest opinia, że Japończycy nie biorą płatnych urlopów, bo nie chcą zbytnio oddalać się od własnej firmy. Dwutygodniowa nieobecność mogłaby sugerować, że pracownik jest właściwie firmie niepotrzebny. Skoro pozostali dali sobie radę bez niego, a ktoś inny potrafił wykonać obowiązki lepiej lub szybciej, to znaczy, że nie jest niezastąpiony. Japończycy nie biorą więc długich urlopów, bo dręczyłaby ich myśl, że w tym czasie ktoś inny zajmie ich miejsce. Sytuacja na rynku pracy zmienia się oczywiście, nowe prawo nakazuje pracownikom brać dni wolne (pojedyncze!), ale wydaje się, że Japończycy nadal wyznają tradycyjny etos pracy.