Japońska wdzięczność - czyli sztuka dawania prezentów

Japońska wdzięczność – czyli sztuka dawania prezentów – prezent oseibo

13.11.2020

Kategoria: Kultura

Japońska kultura prezentu

Japońska kultura na przestrzeni wieków wytworzyła wyjątkowe zjawisko, które można nazwać „sztuką wręczania prezentu”. Podobnie jak w przypadku wszelkich sztuk walki, układania kwiatów czy parzenia herbaty, Japończycy przestrzegają sztywnych zasad związanych z prezentami. Dotyczą one zarówno wręczania jak i przyjmowania prezentu oraz rewanżowania się. W ramach nauki etykiety społecznej młodzi ludzie uczą się ścisłych reguł dotyczących tego komu, kiedy i jaki prezent należy wręczyć. Zawsze zależy to od okazji, osoby, której się odwdzięczamy za coś oraz np. od jej pozycji społecznej. Powszechnie wiadomo, które podarunki są lub mogą stać się problemem dla obdarowanego. Dlatego przestrzega się młodych ludzi przed niewybaczalnym złamaniem tabu w kwestii prezentów. Japońska wdzięczność wyrażana jest podarunkiem. Dorosły Japończyk musi znać podstawowe i najważniejsze zasady dotyczące wręczania prezentów. Sztuka dawania, wręczania i przyjmowania prezentów należy do obowiązkowej etykiety. Aby nie popełnić faux pas cudzoziemcy także powinni ją poznać.

prezenty dwa

Opakowanie japońskiego prezentu

Okazji do wręczenia czy wysłania komuś prezentu jest w Japonii dużo więcej niż u nas. Podstawową zasadą jest ładne opakowanie przedmiotu, który komuś wręczamy. Niewybaczalne jest wręczenie nieopakowanego prezentu. Na dodatek nie wystarczy wrzucić go do ozdobnej torby papierowej. Opakowanie bardzo dużo mówi o tym, czy i jak dużo czasu poświęciliśmy na przygotowanie prezentu. Bardzo często samo opakowanie wpływa na nasze doznanie estetyczne i intensyfikuje radość z otrzymanego podarunku. Japończycy przywiązują dużą wagę do tego, w co należy zapakować prezent. Ważne jest, jakiego koloru i w jakim wzorze jest opakowanie. Istotne jest także to, czy prezent da się łatwo odwinąć i otworzyć. Nie powinien on zmuszać do sięgania po nożyczki czy nóż.

Opakowanie papierowe

Japończycy wypracowali sztukę pakowania przedmiotów w papier na wiele oryginalnych sposobów. Pracownicy szanujących się sklepów czy domów towarowych potrafią w kilka sekund efektownymi i płynnymi ruchami elegancko zapakować zakup. Niektóre sposoby są bardzo atrakcyjne, ponieważ dodatkowo ozdabia się opakowanie wymyślnymi akcentami. Inne, np. minimalistyczne, polegają na zasadzie, aby użyć jak najmniejszego kawałka papieru lub jednego tylko fragmentu taśmy klejącej. Wręczany prezent ma zachwycać oczy i jednocześnie ma się dać łatwo otworzyć.

Opakowanie materiałowe

Oprócz papieru, który bywa wyjątkowy (ręcznie wytwarzany, pokryty drobinkami prawdziwego złota), Japończycy do pakowania prezentów używają często chust Furoshiki. Kwadratowe chusty, tkane tradycyjnymi technikami z jedwabiu, potrafią być bardzo drogie. Sama chusta Furoshiki może stanowić dodatkowy prezent. Wzory i kolory chust skrywają głębokie znaczenie np. życzenia zdrowia, szczęścia, długiego życia, licznego potomstwa itp. Trzeba wiedzieć, co symbolizują kolory materiału i wizerunki kwiatów, zwierząt czy wzory geometryczne na chustach, aby nieopacznie nie popełnić błędu. Nie można bowiem wręczyć np. starszej osobie prezentu opakowanego w chustę w skaczące króliki lub we wzór konopi. Takim materiałem opakować można prezent przeznaczony dla młodego małżeństwa i rodziny z małymi dziećmi. Skrywa on bowiem życzenie, aby potomstwo było liczne i zdrowo się rozwijało.

prezent Furoshiki

Chusta Furoshiki jest wspaniałym japońskim pomysłem na pakowanie prezentów, ponieważ dzięki elastyczności materiału można nią efektownie owinąć każdą bryłę. Japończycy wypracowali wiele skutecznych i atrakcyjnych metod pakowania w Furoshiki pudełek podłużnych, kwadratowych, butelek czy nawet okrągłego arbuza. Zainteresowani przykładami pakowania prezentów w chustę Furoshiki mogą znaleźć informacje w innych moich postach.

Okazje do prezentów

Z jakich okazji Japończycy wręczają prezenty? Jest tych okoliczności wiele, zaskakująco dużo w porównaniu z naszymi zwyczajami. Pomijając rodzinne i towarzyskie wydarzenia, które są podobne w większości kultur, prezenty w Japonii daje się z wielu innych okazji. Są to np. pierwsze spotkania, pożegnania przed długim rozstaniem, powroty z delegacji, ukończenie szkoły, zdanie ważnego egzaminu, awans w pracy. Prezent wręcza się także z okazji ślubu, narodzin dziecka, pogrzebu, przeprowadzki do nowego mieszkania, choroby czy Walentynek. Zaskakująca dla nas może się wydać wymiana prezentów z powodu nadejścia letnich upałów oraz pożegnania starego roku i przywitania nowego.

czekoladki na prezent

Zawsze należy się rewanżować prezentem za otrzymany podarek lub przysługę. Jeśli na urodziny otrzymamy od znajomego prezent, to jesteśmy zobligowani wręczyć mu prezent przy okazji jego urodzin. Gdy ktoś z jakiegokolwiek powodu ofiarowuje nam prezent, musimy to pamiętać i przy najbliższej nadarzającej się okazji odwdzięczyć mu się. Podstawowa japońska zasada mówi: każdy prezent wymaga rewanżu. A rewanż ten powinien być podobnej lub nieco wyższej wartości.

W tym poście skoncentruję się na grudniowym zwyczaju wymiany prezentów w Japonii, tzw. Oseibo. Sklepy wypełnione są od listopada przygotowanymi ofertami prezentowymi z tej okazji, a poczta i kurierzy nie nadążają z dostarczaniem przesyłek.

OSEIBO

Oseibo お歳暮 oznacza „koniec roku”, wskazuje więc na prezent, który wysyła się pod koniec każdego roku. Zwyczaj ten wywodzi się z tradycji samurajskiej i kupieckiej XVII wieku. Robiono wtedy prezenty osobom, które łączyły więzy krwi, liderom klanów, lokalnym urzędnikom państwowym, kontrahentom handlowym itp. Prezenty te wyrażały wdzięczność za wyświadczone dobro w danym roku, a także życzenia pomyślności w nadchodzącym. To była w pewnym sensie przedpłata, prośba o pomoc w przyszłości, zapewnienie sobie czyjejś przychylności.

W niektórych regionach Japonii wymiana prezentów zaczyna się już pod koniec listopada. Zasadniczo jest to czas od początku do mniej więcej 20-go grudnia. Nie należy mylić tego z Gwiazdką i Świętami Bożego Narodzenia, bo tych Japończycy nie obchodzą. Katolicy stanowią niewielki procent japońskiego społeczeństwa. Prezenty oseibo wysyła się osobom, które wyświadczyły nam jakąś przysługę, pomogły nam, w pewnym sensie „zaopiekowały się” nami w mijającym roku. Prezent oseibo wysyła się osobom o wyższym statusie od siebie. Wyrażamy nim swoją wdzięczność za pomoc lub opatrzność i zapewniamy o naszej pamięci.

prezent na Walentynki 2

Komu Japończycy wysyłają prezent Oseibo?

Prezenty przekazuje się przełożonym w pracy, bliskim znajomym i współpracownikom, życząc im w ten symboliczny sposób zdrowia i pomyślności. Wysyła się także przyjaciołom, rodzicom i krewnym, z którymi nie ma możliwości się spotkać. Osobom, które są dla nas wyjątkowo ważne, jak rodzice i bliscy krewni (np. mieszkający daleko), oseibo wysyła się co roku, bez względu na to, czy dostaniemy prezenty od nich. Z powodu choroby ktoś może nam nie wysłać oseibo, ale my nadal czując wdzięczność, powinniśmy wysłać kolejny grudniowy prezent.

Jest wiele zasad, których trzeba przestrzegać, na przykład: świadkom na ślubie, swatom zazwyczaj wysyła się oseibo co najmniej przez trzy lata. Większość młodych małżeństw jednak robi to dłużej, nawet wiele lat. Nie powinno się natomiast wysyłać prezentu osobie, która w danym roku utraciła kogoś bliskiego i jest w żałobie. Żałobnicy są także zwolnieni z obowiązku wysyłania prezentów. Choć dzisiaj wysłanie prezentu oseibo nie jest może obowiązkiem, to Japończycy czują potrzebę podziękowania, odwdzięczenia się i zapewnienia o pamięci. Sklepy i media już w listopadzie atakują zmysły Japończyków, więc wszyscy przypominają sobie o tej tradycji. Niewysłanie prezentu może powodować wyrzuty sumienia bądź też potęgować obawę, że ktoś mógłby pomyśleć, iż o nim zapomnieliśmy. Wdzięczność czuje się do wszystkich, którzy w jakikolwiek sposób pomogli nam przetrwać trudne chwile. Otrzymany od kogoś miły gest i pomoc, tak jak prezent, wymaga rewanżu.

czekoladki na prezent

Jaki prezent Japończycy wysyłają w ramach oseibo?

Przyjmuje się, że podarunek oseibo powinien mieć wartość 100 zł – 150 zł. Prezenty dla osób z wyższych sfer, cieszących się wyjątkowym szacunkiem społecznym, mogą być droższe, nawet dwukrotnie. Cena podarunku może się wahać w zależności od statusu społecznego, a także relacji pomiędzy dwiema stronami. Nie powinno się jednak wysyłać prezentu o niższej wartości niż około 100 zł. Otrzymanie w rewanżu zaskakująco kosztownego prezentu świadczy o tym, iż ofiarodawca chce w ten sposób przerwać wieczny krąg wymiany prezentów. Jest to sygnał zwalniający nas z poczucia obowiązku wysłania tej osobie podarunku oseibo w następnym roku.

prezent sklep

Specjalnie dedykowane (i pięknie opakowane) prezenty na oseibo można kupić w domach towarowych, specjalistycznych sklepach, w firmach internetowych itp. Możliwości jest wiele, należy tylko dobrze wybrać. Trzeba się kierować wiekiem danej osoby, sytuacją rodzinną, statusem i relacjami, jakie nas łączą. Osobom z bliższej rodziny i przyjaciołom wysyła się przedmioty, co do których mamy pewność, że się spodobają. Można więc kupić im coś bardziej spersonalizowanego, w ulubionym kolorze, wzorze, pasującego np. do kolekcji. Osobom obcym, z którymi nie mamy bliskich więzi, lepiej sprezentować neutralne przedmioty, najlepiej coś co można skonsumować lub zużyć. Złamaniem etykiety byłoby wręczyć np. przełożonemu czy osobie, którą mało znamy, przedmiotu kojarzącego się z ciałem, jak koszula czy krawat. Niewłaściwym prezentem są też przybory piśmiennicze i papiernicze – sugerować bowiem mogą zagrzewanie do nauki. Nożyczki i noże symbolizują przecięcie więzów, więc mogłyby być odebrane jako sygnał chęci zerwania związku.

Najczęstszym i najbezpieczniejszym prezentem oseibo są produkty spożywcze i wiktuały, których używa się podczas uroczystości noworocznych. Dlatego do najczęściej kupowanych towarów należą produkty o dłuższym okresie przydatności. Są to: sos sojowy, oliwa z oliwek, konserwy mięsne i rybne, szynka, przyprawy, kawa, herbata, napoje, sake i alkohole. Popularne są także glony, solone ryby, kraby, ciastka, herbatniki czy owoce suszone. Nierzadko prezentem stają się środki myjące, ponieważ koniec roku to w Japonii okres wzmożonych porządków w domach i biurach.

Specjalne oferty oseibo

Sklepy prześcigają się w grudniu i przygotowują atrakcyjne oferty produktów. Niektórzy ułatwiają sobie i skracają procedurę zakupu oraz wysyłki prezentów oseibo. Zamawiają wiele takich samych towarów i zlecają dostarczenie ich na wskazane adresy. Choć nikt się do tego nie chce przyznać, to wiadomo, że proceder ten jest bardzo popularny. Zdarza się też, choć o tym także nikt nie chce mówić, że otrzymany prezent przepakowuje się i wysyła kolejnej osobie. Japończycy żartują, choć pewnie podszyte jest to prawdziwymi zdarzeniami, że czasem dostają prezent, który sami wcześniej wysłali komuś innemu.

W ostatnich latach popularne stały się kupony towarowe, karty podarunkowe, które można zrealizować w konkretnym sklepie czy z katalogu towarów. Sami Japończycy przyznają, że w tej formie brak jest emocji i kwintesencji jaką ma być wyrażenie wdzięczności drugiej osobie. Tradycja nakazuje, aby prezent oseibo był przemyślany, dobrany do danego beneficjenta. Musi być pieczołowicie opakowany i ozdobiony kartą bądź rysunkiem noshi z wymyślnie związanymi wstążkami mizuhiki. Prezent może być zaniesiony i wręczony osobiście bądź wysłany pocztą lub kurierem. Odbiorca zaś, natychmiast po otrzymaniu prezentu powinien podziękować za niego telefonicznie bądź napisać odręcznie list. A już na początku roku będzie kolejna okazja na wyrażenie wdzięczności i poproszenie o ewentualną pomoc, gdy będzie taka potrzeba. Tak wygląda japońskie koło współistnienia w harmonii, przeplatania się wzajemnej zależności i wdzięczności. Podtrzymuje ono świadomość, że człowiek żyje w grupie i jest zależny od dobroci innych ludzi.

Zobacz również: Chusta furoshiki- do czego może służyć

Przykłady jak zapakować prezent znajdziesz w mojej książce dostępnej w naszym sklepie : Japoński węzełek

Zobacz też krótki film na YouTube – zastosowanie chusty furocshiki : Furoshiki – wiele zastosowań…